2024-2025 yillarda Markaziy Osiyoda iqtisodiyot o'rtacha 4,7% o'sishi kutilyapti.

Jahon banki e'lon qildi “Yevropa va Markaziy Osiyo davlatlari iqtisodiyoti haqida hisobot”. Unga ko'ra, Markaziy Osiyo mamlakatlarida 2023 yilda o'sish sur'ati 4,8% gacha oshishi va 2024-2025 yillarda o'rtacha 4,7% gacha yetishi kutilmoqda, agar inflyatsiya sekinlasa. Mintaqaviy prognoz uchun xavflarga Rossiyadan mehnat muhojirlari tomonidan yuborilayotgan pul miqdorining qisqarishi va jahon iqtisodiyotining chuqur pasayishi sababli xom ashyo narxlarining pasayishi kiradi.

Markaziy Osiyoda xom ashyo narxlarining yuqoriligi, pul o‘tkazmalari oqimining ko‘payishi va savdo hajmining oshishi iqtisodiy faoliyatni tabiiy resurslardan tashqari sektorlarida rag'batlantirdi, shuningdek, xizmatlar va qurilish sohalarida barqaror o'sish dinamikasi saqlanmoqda.

Shuningdek, Rossiya bilan savdoning tezkor kengayishi natijasida eksport ko'rsatkichlari yuqori darajada saqlanib qoldi.

Markaziy Osiyoda 12 oylik inflyatsiyaning median ko'rsatkichi avgust oyiga kelib 9,5 foizga tushdi, garchi bir qator mamlakatlarda oziq-ovqat inflyatsiyasi yuqori darajada saqlanmoqda, bu esa milliy valyutalarning zaiflashuvi, ishlab chiqarish va transport xarajatlarining oshishi, shuningdek oziq-ovqat importiga katta qaramlik bilan bog'liq.

Ba'zi Markaziy Osiyo mamlakatlarida milliy valyutalar AQSh dollariga nisbatan zaiflashdi (Tojikiston va O'zbekistonda taxminan 8 foiz, Qirg'iz Respublikasida 3,5 foiz) Rossiyadan pul o‘tkazmalarining kamayishi bilan bog‘liq. Boshqa mamlakatlarda (masalan, Qozog‘istonda) esa barqaror qoldi. Ba'zi mamlakatlarda, xususan Qirg'iz Respublikasi va O'zbekistonda milliy valyuta kursiga qo'shimcha pasayish bosimi xalqaro zaxiralar kamayishi bilan bog'liq edi.

Byudjetning xarajatlar qismiga bosim, davlat sektori xodimlarining ish haqi fondining oshishi, yoqilg'i subsidiyalarining amal qilish muddatining uzaytirilishi va ijtimoiy xarajatlarning oshishi (O'zbekiston) sababli yuqori darajada saqlanmoqda, garchi bir qator mamlakatlarda (Qirg'iz Respublikasi) daromadlarni mobilizatsiya qilish yaxshilanishi va ichki va tashqi savdoning jonlanishi tufayli soliq daromadlari barqaror bo'lib qolmoqda.

Prognozlarga ko'ra, 2023 yilda Markaziy Osiyoda o'sish sur'atlari 4,8 foizgacha oshadi, ya'ni oldingi prognoz 0,8 foiz balandlikka ko'tarildi, Qozog'iston iqtisodiyotining o'sish prognozining 1 foizga yaxshilanishini hisobga olgan holda. Ushbu subregionning boshqa mamlakatlarida esa, ehtimol, o'sish sekinlashadi, chunki Rossiyadan (Qirg'iz Respublikasi, Tojikiston va O'zbekistonga) mehnat muhojirlari tomonidan pul o‘tkazmalarining kamayishi iste'molga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda.

2024-2025 yillarda Markaziy Osiyoda iqtisodiyot o'rtacha 4,7 foizga oshishi kutilmoqda, agar inflyatsiya sekinlasa. Prognozning yomonlashish xavflari jahon iqtisodiyotining chuqurlashishi va xom ashyo narxlarining pasayishi, shuningdek, Rossiyadan pul o‘tkazmalari hajmining sekinlashishi va Rossiyaga nisbatan sanksiyalarni qo'llash bo'yicha xalqaro nazoratning kuchayishi kabilarni o'z ichiga oladi, bu esa mintaqada savdoning yanada beqarorligi bilan natijalanishi mumkin. Agar Rossiya iqtisodiyoti kutganimizdan sekinroq tiklansa, Markaziy Osiyoga pul o‘tkazmalarining kamayishi ham yanada sezilarli bo‘lishi va iste'mol o‘sishini sekinlashtirishi mumkin.

Uzoq muddatli istiqbolda subregionning rivojlanishi iqlim o'zgarishlari va suvga ishonchli kirishni ta'minlash oqibatlaridan juda ko'p bog'liqdir.

Umumiy suv manbalariga kirish ko'pincha Markaziy Osiyoda taranglik manbai bo'lib qoladi (O’Donnell 2023). Qishloq xo'jaligi mahsulotlari va gidroenergetika ishlab chiqarishining ko'pligi ushbu subregionning yog'ingarchilik va suv darajalaridagi o'zgarishlarga yuqori sezgirligini belgilaydi, shu bilan birga moslashuvchanlik potentsiali zaif. Bundan tashqari, subregionning ko'plab mamlakatlarida davlat iqtisodiyotda juda katta rol o'ynaganligi sababli, ekologik jihatdan barqaror va barqaror iqtisodiyotga o'tishda "lokomotiv" bo'lishi mumkin bo'lgan dinamik xususiy sektor mavjud emas.

Yaqinda tasdiqlangan “O'zbekiston-2030” rivojlanish strategiyasi ushbu subregion mamlakatlarining hukumatlari tezkor strukturaviy islohotlarni amalga oshirish zarurligini allaqachon anglab yetganligini bildiradi.