Inson huquqlari uyida yangi kitobning taqdimoti bo'lib o'tdi.

Ushbu taqdimot Pekin deklaratsiyasining va 1995-yil 15-sentabrda bo'lib o'tgan IV Jahon ayollar konfrensiyasida qabul qilingan Harakatlar platformasining 30 yilligi va ayollarga nisbatan barcha shakldagi kamsitishni tugatish to'g'risidagi konvensiyaning 45 yilligiga bag'ishlangan edi.

Tadbirni ochib, O'zbekiston Respublikasi Inson huquqlari milliy markazi direktori Akmal Saidov, 2024-yil 9-sentabrdan 11-oktabrgacha bo'lib o'tgan BMT Inson huquqlari kengashining 57-sessiyasida «Pekin deklaratsiyasi va Harakatlar platformasining qabul qilinganining 30 yilligi munosabati bilan tadbirlar o'tkazish bo'yicha chora-tadbirlar» rezolyutsiyasi qabul qilinganini ta'kidladi. Ushbu xalqaro hujjatlar barcha davlatlarning ayollarning inson huquqlarini to'liq va teng amalga oshirishini ta'minlash, rag'batlantirish va himoya qilish majburiyatlarini kuchaytiradi.

Taqdimotda Senatning Yoshlar, ayollar, madaniyat va sport masalalari bo'yicha komitetida doimiy ravishda ishlaydigan senator Malika Qadirxanova va Oliy Majlis Qonunchilik palatasi Demokratik institutlar va fuqarolik jamiyati rivoji bo'yicha komiteti raisi Gulruh Agzamova ishtirok etdilar.

Bu yil Pekin deklaratsiyasi va Harakatlar platformasining qabul qilinganining 30 yilligi keng nishonlanishi tabiiydir. Ushbu xalqaro-huquqiy hujjatlar dunyo bo'ylab gender tengligini, ayollarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta'minlash bo'yicha sa'y-harakatlar rivojiga muhim hissa qo'shdi.

Bundan tashqari, o'tgan yili ayollarga nisbatan barcha shakldagi kamsitishni tugatish to'g'risidagi konvensiyaning 45 yilligi keng nishonlandi, bu yilda esa O'zbekiston ushbu konvensiyani ratifikatsiya qilganining 30 yilligini nishonlamoqda. 1948-yilda Umumjahon inson huquqlari deklaratsiyasining qabul qilinishi bilan gender tengligi masalalariga bag'ishlangan xalqaro hujjat tayyorlash vazifasi dolzarb bo'lib qoldi.

Natijada, 1967-yilda BMT Bosh Assambleyasi tomonidan ayollarga nisbatan kamsitishni tugatish to'g'risidagi deklaratsiyaning qabul qilinishi ayollarning huquqlari bo'yicha keng qamrovli xalqaro kelishuvni ishlab chiqish yo'lidagi birinchi qadam bo'ldi. Biroq, ushbu deklaratsiya genderga oid kamsitishni taqiqlasa ham va davlatlar uchun tavsiyalarni o'z ichiga olsa ham, kutgan ta'sirini bermadi.

Shuning uchun xalqaro hamjamiyat ushbu sohada global harakatlarni rag'batlantiradigan va davlatlarga aniq majburiyatlar yuklaydigan shartnomani qabul qilish zaruratini his qildi. Shu munosabat bilan, 1975-yilda Meksikoda bo'lib o'tgan BMT ayollar konfrensiyasi «Ayollar o'n yilligi» (1975–1985) deb e'lon qildi. Konferensiya qaroriga muvofiq, besh yil davomida ayollarga nisbatan barcha shakldagi kamsitishni tugatish to'g'risidagi konvensiya ishlab chiqildi va 1979-yil 18-dekabrda BMT Bosh Assambleyasining 34/180 rezolyutsiyasi bilan qabul qilindi. Ushbu konvensiya 1981-yil 3-sentabrda yigirma davlat tomonidan ratifikatsiya qilingandan so'ng kuchga kirdi. Ushbu hujjatni imzolagan birinchi davlat Shvetsiya bo'ldi.

CEDAW konvensiyasi ayollarning fuqarolik, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy huquqlariga bag'ishlangan xalqaro qonun sifatida tan olingan. Ushbu hujjat BMT inson huquqlari bo'yicha to'qqizta asosiy konvensiyalardan biridir va ayollarning huquqlari bo'yicha xalqaro hamjamiyatning konsensusini aks ettiradi.

Shuni ta'kidlash kerakki, 1981-yilda ayollarga nisbatan kamsitishni tugatish bo'yicha BMT komiteti tashkil etilgan. Komitet o'z faoliyati doirasida konvensiyaning asosiy moddalarining bajarilishi jarayonini ko'rib chiqishi va ularning mazmuni va qo'llanilishi bo'yicha tavsiyalar berishi mumkin. Ushbu tavsiyalar ishtirokchi davlatlarga gender tengligini ta'minlash va ayollarning huquqlarini himoya qilish maqsadida ularning milliy qonunchilik doiralarini mustahkamlashda yordam beradi.

Bugungi kunga qadar 189 davlat ayollarga nisbatan barcha shakldagi kamsitishni tugatish to'g'risidagi konvensiyani ratifikatsiya qildi. Ushbu konvensiya O'zbekiston Oliy Majlisi tomonidan 1995-yilda ratifikatsiya qilingan.

Konvensiyaning asosiy tamoyillari va qoidalari bizning milliy qonunchiligimizda o'z aksini topdi va yanada muhimroq, 2023-yil aprel oyida xalq ovoz berishi orqali qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi yangi konstitutsiyasida. Xususan, konstitutsiyaning 42 va 58-moddalari ayollarning mehnat huquqlarini buzilishining oldini olish, ularga munosib yashash va mehnat sharoitlarini yaratish, jamiyatning barcha sohalarida ayollar va erkaklar o'rtasida teng huquq va imkoniyatlarni ta'minlashni nazarda tutadi.

Hozirgi kunda mamlakatimizda ayollarning huquq va manfaatlarini kompleks ravishda ta'minlaydigan 40 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilingan. Bu, avvalo, «Ayollar va erkaklar uchun teng huquq va imkoniyatlar kafolati to'g'risida» yangi qonun, «Ayollarning ta'qib va zo'ravonlikdan himoyasi to'g'risida» qonun, «Fuqarolarning reproduktiv salomatligini muhofaza qilish to'g'risida» qonun kabilarini o'z ichiga oladi.

Shuningdek, «O'zbekiston-2030» strategiyasi, O'zbekiston Respublikasi Inson huquqlari milliy strategiyasi, 2030-yilgacha O'zbekistonda gender tengligini ta'minlash strategiyasi amalga oshirilmoqda. Milliy barqaror rivojlanish maqsadlari va vazifalarini qabul qilish gender tengligini ta'minlash va ayollarning huquqlarini himoya qilish bo'yicha huquqiy bazani tubdan mustahkamladi.

Mamlakatimizda BMT ayollarga nisbatan kamsitishni tugatish bo'yicha komitetining teg