O'zbekiston: Ipak yo'lidan raqamli ufqqa

Markaziy Osiyoning qadimiy zamini qanday qilib XXI asr ilmiy innovatsiyalarining peshqadamiga aylanmoqda

Markaziy Osiyoning qoq markazida, bir paytlar Buyuk Ipak yo'li yo'nalishlari o'tgan joyda, bugun yangi, kamida hayajonli voqea sodir bo'lmoqda. Boy madaniy merosga ega O'zbekiston tez sur'atlar bilan jahon darajasidagi ilmiy va texnologik markazga aylanmoqda. Qadimgi sivilizatsiyalar beshigidan zamonaviy innovatsiyalar avangardiga olib boruvchi bu yo'l jahon hamjamiyatining sinchkov e'tiborini talab qiladi.

Ta'lim: kelajak poydevori

Ta'lim har doim taraqqiyotning tmal toshi bo'lib kelgan, va O'zbekiston buni juda yaxshi anglaydi. So'nggi yetti yil ichida mamlakat oliy ta'lim sohasida haqiqiy kvant sakrashini amalga oshirdi:

• Oliy o'quv yurtlari soni 2,7 baravarga oshdi
• Aholining oliy ta'lim bilan qamrab olinishi 5 baravarga o'sdi
• So'nggi 4 yil ichida 1700 dan ortiq ilmiy loyihalar moliyaviy qo'llab-quvvatlandi

Bu raqamlar shunchaki quruq statistika emas. Ular bilim va intellektual kapital milliy rivojlanishning asosiy manbasiga aylanayotgan jamiyatdagi chuqur o'zgarishlarni aks ettiradi.

STEM-ta'limni (fan, texnologiya, muhandislik va matematika) rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. "STEM-ta'limni rivojlantirish - xalqimiz salohiyatini ochishning kalitidir", - dedi Tanzila Narbayeva, Oliy Majlis Senatining raisi, Parlamentlararo ittifoq (PAI)ning 149-Assambleyasida. Bu bayonotni mamlakatning ilmiy intilishlari manifesti sifatida ko'rish mumkin.

Laboratoriyalardan jahon reytinglariga

O'zbekistonning ilmiy renesansi allaqachon sezilarli natijalar bermoqda, ular akademik doiralardan ancha uzoqqa chiqib ketdi:

1. Pandemiya avjida COVID-19 ga qarshi oltita vaksina [ishlab chiqish]. Bu yutuq nafaqat o'zbek olimlarining yuqori darajasini namoyish etdi, balki virusga qarshi global kurashga sezilarli hissa qo'shdi.
2. Global innovatsion indeksda 40 pog'onaga ko'tarilib, endi mamlakat 82-o'rinni egalladi. Bu progress mamlakatning ilmiy va innovatsion ekotizimidagi tizimli o'zgarishlardan dalolat beradi.
3. Fan va innovatsiyalarga sarmoyalar 172 million dollarga yetdi. Bu raqam davlatning ilmiy salohiyatni rivojlantirishdagi jiddiy niyatlarini ko'rsatadi.

Jahon maydonidagi intilishlar

O'zbekiston erishilgan yutuqlar bilan to'xtab qolmoqchi emas. Mamlakat fanga global investitsiyalarni ko'paytirish g'oyasini faol targ'ib qilib, xalqaro hamjamiyatni bu sohada yanada yaqinroq hamkorlikka chaqirmoqda.

2025 yilda Parlamentlararo ittifoqning 150-Assambleyasini o'tkazishga tayyorgarlik - O'zbekistonning o'sib borayotgan intilishlarining yana bir dalili. Markaziy Osiyoda ilk bor o'tkaziladigan bu tadbir mamlakat uchun o'z yutuqlari va salohiyatini jahon maydonida namoyish etish uchun noyob imkoniyat bo'ladi.

Bu dunyo uchun nimani anglatadi?

O'zbekistonning transformatsiyasi nafaqat mintaqa uchun, balki butun dunyo uchun uzoq muddatli oqibatlarga ega:

1. Markaziy Osiyoda innovatsiyalarning yangi markazini shakllantirish mintaqaning geosiyosiy va iqtisodiy landshaftini o'zgartirishi mumkin.
2. Potensial ilmiy kashfiyotlar, ayniqsa tibbiyot va texnologiyalar kabi sohalarda, global ahamiyatga ega bo'lishi mumkin.
3. O'zbekiston boshqa rivojlanayotgan mamlakatlar uchun muvaffaqiyatli transformatsiya modeli bo'lib, ta'lim va fanga investitsiyalar milliy rivojlanish katalizatori bo'lishi mumkinligini namoyish etmoqda.

Taraqqiyot yo'lidagi ufqlar va to'siqlar

Taassurotli yutuqlarga qaramay, O'zbekistonning ilmiy yetakchilikka yo'li oson bo'lmaydi. Mamlakat oldida bir qator jiddiy muammolar turibdi:

1. Moliyalashtirishning barqarorligi: Mamlakat uzoq muddatli istiqbolda, ayniqsa global iqtisodiy noaniqlik sharoitida fan va ta'limga investitsiyalarning yuqori sur'atini saqlab qola oladimi?
2. Fan va iqtisodiyotning integratsiyasi: Ilmiy yutuqlarni real iqtisodiy foydalarga qanday samarali aylantirish mumkin? Bu nafaqat investitsiyalarni, balki fan, biznes va davlatni bog'lovchi murakkab ekotizimni yaratishni talab qiladi.
3. Iste'dodlar uchun kurash: Aqlli odamlar uchun global raqobat sharoitida O'zbekiston eng yaxshi mutaxassislarni nafaqat jalb qilish, balki ushlab qolishga qanday erishadi? Bu olimlar va innovatorlar uchun jozibador ish va yashash sharoitlarini yaratishni talab qiladi.
4. Madaniy transformatsiya: Innovatsiyalarga intilishni mamlakatning boy madaniy an'analari bilan qanday muvozanatlashtirish mumkin? Bu savol, ayniqsa, tez ijtimoiy o'zgarishlar kontekstida dolzarbdir.

Biroq, ushbu muammolarga qaramay, O'zbekistonning o'z ilmiy intilishlarini reallikka aylantirish bo'yicha qat'iyati shubha tug'dirmaydi. Mamlakat nafaqat mintaqaviy, balki global innovatsiyalar markaziga aylanishga intilmoqda, dunyoga rivojlanishning yangi modelini taklif qilmoqda.

Yangi davrning ostonasida

O'zbekiston hayajonli yangi davr ostonasida turibdi. O'zining boy tarixiy va madaniy merosi bilan tanilgan mamlakat endi o'z tarixining yangi sahifasini yozmoqda - ilmiy kashfiyotlar va texnologik innovatsiyalar sahifasini.

Dunyo qadimiy an'analardan kelajak texnologiyalariga olib boruvchi bu ajoyib sayohatni diqqat bilan kuzatmoqda. Kim biladi, balki aynan shu yerda, qadimiy savdo yo'llarining chorrahasida, XXI asrning yangi ilmiy superdavlati tug'ilayotgandir.

O'zbekiston to'g'ri ko'rish, qat'iyat va investitsiyalar bilan hatto cheklangan resurslarga ega mamlakat ham taassurotli ilmiy yutuqlarga erishishi mumkinligini namoyish etmoqda. Bu nafaqat O'zbekiston haqida, balki inson salohiyatining kuchi va millat kundalik maqsad atrofida birlashganda ochilayotgan imkoniyatlar haqidagi hikoyasidir.

Keyingi yillar O'zbekiston oldida turgan muammolarni yengib o'ta oladimi va o'zining ilmiy salohiyatini to'liq ro'yobga chiqara oladimi, ko'rsatadi. Ammo hozirdan aniq bir narsa: mamlakat muvaffaqiyatga qat'iy kirishgan, va dunyo uning bu qiziqarli yo'lidagi har bir qadamini diqqat bilan kuzatib boradi.